Адамның иммун тапшылығы вирусы (АИТВ) анықталғаннан бергі 40 жыл ішінде әлемде 40 миллионнан астам адам осы инфекциядан көз жұмды. Жыл сайын АИТВ жұқтырудың миллионнан астам жаңа жағдайы тіркеледі. Вирус барлық елдерде заманымыздың ең қауіпті ауруларының бірі.
Жыл сайын бүкіл әлемде 1 желтоқсанда СПИД-ке қарсы күрес күні аталып өтеді.
Қазақстан статистикасы бойынша 2000 жылдан бастап АИТВ-позитивті адамдардың жыл сайынғы өсуі байқалады, ал соңғы 10 жылда АИТВ-инфекциясымен сырқаттанушылық 2 есеге артқан. 2022 жылдың аяғында елде 31 мыңға жуық АИТВ жұқтырған адам тіркелді. Олардың 90%-ға жуығы 15-тен 49 жасқа дейінгі адамдар.
АИТВ – адамның иммун тапшылығы вирусы. Бұл вирусты тудыратын ауру АИТВ инфекциясы деп аталады. Жұқтырған адам – АИТВ жұқтырған немесе АИТВ-позитивті. Олар АИТВ инфекциясының көзі саналады.
ЖИТС – жүре пайда болған иммун тапшылығы синдромы, бұл АИТВ-инфекциясының соңғы кезеңі. Қанға енгеннен кейін вирус адамның иммундық жүйесінің жасушаларын (лейкоциттер – лимфоциттер) жоя бастайды, ағза қорғанысынан айырылады, бұл аурудың дамуына және науқастың өліміне әкеледі.
АИТВ жұқтыру жолдары, инфекциядан қорғау шаралары, ерте анықтау және емдеуді уақтылы бастаудың маңыздылығы туралы ақпаратты білу өте маңызды. Сондықтан жыл сайын 1 желтоқсанда бүкіл әлем дәрігерлері адамдарға аурудың қаупі туралы ғана емес, сонымен қатар АИТВ-инфекциясы бар адамдарды стигматизациялау мен кемсітуге жол бермеу туралы еске салады.
АИТВ туралы қысқаша ақпарат
- АИТВ – вирустың атауы, ал ЖИТС-АИТВ – инфекциясының соңғы сатысы;
- АИТВ-ға қарсы вакцина жоқ;
- АИТВ инфекциясы жұғуының үш жолы бар: жыныстық, қан арқылы (парентеральды) және тікелей. Осылайша, вирус ұрық сұйықтығы мен вагиналды бөліністер, қан арқылы, жүктілік және босану кезінде анадан балаға, сондай-ақ тамақтандыру кезінде ана сүті арқылы беріледі;
- Инфекциядан кейінгі алғашқы айларда АИТВ-мен ауыратын адамдар ең жұқпалы болып табылады, бірақ олардың көпшілігі өздерінің мәртебесі туралы кездейсоқ немесе кейінгі кезеңдерде біледі;
- АИТВ инфекциясы емделмейді, бірақ заманауи антиретровирустық терапиямен (АРТ, АРВТ) бақылауға және алдын алуға болады;
- АРТ вирустың көбеюі үшін қажет ферменттерді блоктайды, АИТВ инфекциясы “қарусыздандырылады” және иммундық жасушалардың саны төмендеуді тоқтатады. Бірақ, егер адам емдеуді тоқтатса, вирустық жүктеме бірден көтеріле бастайды. АРВТ үнемі қабылдауға арналған;
- Антиретровирустық терапия алатын АИТВ-позитивті адамдар ауруын жыныстық серіктестеріне жұқтырмайды және ұзақ өмір сүре алады;
- Сіз өзіңіздің АИТВ-статусыңызды және серіктесіңіздің статусын арнайы анализ – АИТВ тесті арқылы біле аласыз;
- Кеңес беру, диагностика, дәрігерлердің қабылдауы, АИТВ-ны барлық тексерулер мен емдеу мемлекет қаражаты есебінен тегін жүргізіледі!
- Егер сіз жыныстық зорлық-зомбылықтың құрбаны болсаңыз немесе кездейсоқ немесе бейтаныс серіктеспен қорғалмаған жыныстық қатынасқа түссеңіз, келесі 72 сағат ішінде постконтактілік терапияны ала аласыз. Мұны істеу үшін Сіз кез келген аймақтық СПИД-орталыққа хабарласуыңыз керек, онда сіз жасырын түрде тексеріліп, антиретровирустық препараттар тегін беріледі.
АИТВ мына жолмен берілмейді:
- қол алысу, құшақтау кезінде
- жөтелгенде және түшкіргенде
- бассейнде жүзу, жаттығу залында жаттығу кезінде
- жалпы ыдыстарды, ас құралдарын, төсек-орындарды пайдалану кезінде
- ортақ дәретхананы, жуынатын бөлмені пайдалану кезінде
- жәндіктердің шағуы арқылы
АИТВ-ні мына жағдайда жұқтыру қаупі жоғары:
- әр түрлі жыныстық серіктестермен қорғалмаған жыныстық қатынасқа түсу;
- ретсіз жыныстық қатынасқа түсу, соның ішінде ер адамның басқа ер адаммен сексуалдық қатынасы;
- инъекциялық есірткі қолдансаңыз және стерильді емес инелерді, шприцтерді және барлығына ортақ басқа инъекциялық жабдықты қолданыңыз;
- стерильді емес құралдармен татуировка, пирсинг, маникюр, педикюр жасасаңыз;
- вирусы бар адаммен ортақ ұстара немесе ине пайдаланғанда байқаусызда қан кетсе, денсаулық сақтау қызметкерлері арасында кездейсоқ жарақат алса;
- қан құюға, қан препараттарын, тіндерді транспланттауға мәжбүр болса;
Инфекцияны жұқтырмау үшін не істеу керек?
- Әр жыныстық қатынас кезінде үнемі презерватив қолданыңыз
- Бір ғана сенімді, ауру жұқтырмаған жыныстық серіктеспен қатынас құру
- Дені сау болып көрінетін адамда АИТВ болуы мүмкін екенін есте сақтаңыз
- Есірткі қолданудан бас тарту
- Жеке гигиена ережелерін сақтау, жеке ұстара, маникюр жиынтығын ғана пайдалану
- АИТВ-инфекциясына тұрақты тест тапсырып тұру.
АИТВ-статусыңызды қалай білуге болады?
Сізде АИТВ-инфекциясының (АИТВ-статусы) болуы немесе болмауы туралы тек қан анализін тапсыру арқылы білуге болады. АИТВ-ға тестілеу кезінде вирустың өзі емес, оған қарсы антиденелер – вирусты жұқтырудың куәгерлері анықталады. АИТВ-ға қарсы антиденелер организмде бірден емес, вирус енгеннен кейін біраз уақыттан кейін пайда болады. АИТВ-ға тестілер көбінесе инфекциядан кейін 2-3 аптадан кейін нәтиже көрсетеді, бұл кезең 6 айға дейін созылуы да мүмкін, ал нақты орташа есеппен 3 ай ішінде жасалған тест жұқтыру статусын көрсетеді. Дәл осы уақытта вирустық жүктеме өте жоғары, яғни АИТВ-ның берілу мүмкіндігі жоғары!
